เหตุแห่งการเกิดทุกข์
ถูกแล้ว ถูกแล้ว อานนท์ !
ตามที่สารีบุตรเมื่อตอบปัญหาในลักษณะนั้น
เช่นนั้น ชื่อว่าได้ตอบโดยชอบอานนท์ !
ความทุกข์นั้น เรากล่าวว่าเป็นสิ่งที่อาศัย
ปัจจัยอย่างใดอย่างหนึ่งแล้วเกิดขึ้น…
ความทุกข์นั้นอาศัยปัจจัยอะไรเล่า ?
ความทุกข์นั้น
อาศัยปัจจัย คือ ผัสสะผู้กล่าวอย่างนี้แล ชื่อว่า
กล่าวตรงตามที่เรากล่าว
ไม่เป็นการกล่าวตู่เราด้วยคำไม่จริงแต่เป็นการกล่าวโดยถูกต้อง
และสหธรรมิกบางคนที่กล่าวตาม
ก็จะไม่พลอยกลายเป็นผู้ควรถูกติไปด้วย
อานนท์ !
ในบรรดาสมณพราหมณ์
ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมทั้งสี่พวกนั้น( ๑ )
สมณพราหมณ์
ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดย่อมบัญญัติความทุกข์ว่า
เป็นสิ่งที่ตนทำเอาด้วยตนเองแม้ความทุกข์ที่พวกเขาบัญญัตินั้น
ก็ยังต้องอาศัยผัสสะเป็นปัจจัย จึงเกิดได้
( ๒ )
สมณพราหมณ์
ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดย่อมบัญญัติความทุกข์ว่า
เป็นสิ่งที่ผู้อื่นทำให้แม้ความทุกข์ที่พวกเขาบัญญัตินั้น
ก็ยังต้องอาศัยผัสสะเป็นปัจจัย จึงเกิดมีได้
( ๓ )
สมณพราหมณ์
ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดย่อมบัญญัติความทุกข์ว่า
เป็นสิ่งที่ตนทำเอาด้วยตนเองด้วย ผู้อื่นทำให้ด้วยแม้ความทุกข์ที่พวกเขาบัญญัตินั้น
ก็ยังต้องอาศัยผัสสะเป็นปัจจัย จึงเกิดมีได้
( ๔ )
สมณพราหมณ์
ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดย่อมบัญญัติความทุกข์ว่า
เป็นสิ่งที่ไม่ใช่ทำเอง
หรือใครทำให้ก็เกิดขึ้นได้ก็ตามแม้ความทุกข์ที่พวกเขาบัญญัตินั้น
ก็ยังต้องอาศัยผัสสะเป็นปัจจัย จึงเกิดมีได้
อานนท์ !
ในบรรดาสมณพราหมณ์
ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมทั้งสี่พวกนั้นสมณพราหมณ์พวกนั้นหนา
หากเว้นผัสสะเสียแล้ว
จะรู้สึกต่อสุขและทุกข์นั้นได้ดังนั้นหรือนั่นไม่ใช่ฐานะที่จักมีได้เลย
( บาลี – นิทาน. สํ. ๑๖/๔๐-๔๑/๗๕ )
เทียบเคียงพระไตรปิฎกบาลีสยามรัฐ กดที่นี้