นิพพานของคนตาบอด
ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ
น่าอัศจรรย์จริง ไม่เคยมีมาแต่ก่อน
คือ ข้อที่พระสมณโคดมได้กล่าวคํานี้ว่า
ความไม่มีโรคเป็นลาภอย่างยิ่ง
นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง ดังนี้ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ
ข้าพเจ้าก็ได้เคยฟังคํากล่าวนี้
ของปริพพาชกผู้เป็นอาจารย์แห่งอาจารย์ กล่าวอยู่ว่า
ความไม่มีโรคเป็นลาภอย่างยิ่ง
นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง ดังนี้ด้วยเหมือนกันข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ
ข้อนี้ช่างตรงกันนัก…
มาคัณฑิยะ
ข้อนี้ท่านฟังมาแต่ปริพพาชก
ผู้เป็นอาจารย์แห่งอาจารย์ที่กล่าวอยู่ว่า
ความไม่มีโรคเป็นลาภอย่างยิ่ง
นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง ดังนี้นั้นความไม่มีโรคนั้นเป็นอย่างไร ?
นิพพานนั้นเป็นอย่างไร ?เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสอย่างนี้แล้ว
มาคัณฑิยปริพพาชกได้ลูบร่างกายของตนด้วยฝ่ามือ
แล้วร้องขึ้นว่าข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ
นี่ยังไงล่ะ ความไม่มีโรค นี่ยังไงล่ะนิพพานพระโคดมผู้เจริญ
เวลานี้ข้าพเจ้าเป็นสุข
ไม่มีโรค ไม่มีอาพาธอะไร ๆ…
มาคัณฑิยะ
ข้อนี้เปรียบเหมือนบุรุษตาบอดมาแต่กำเนิด
เขาไม่อาจเห็นรูปสีดำหรือสีขาว
ไม่อาจเห็นรูปสีเขียว ไม่อาจเห็นรูปสีเหลือง
ไม่อาจเห็นรูปสีแดง ไม่อาจเห็นรูปสีชมพู
ไม่อาจเห็นพื้นที่อันสม่ำเสมอหรือขรุขระ
ไม่อาจเห็นดวงดาว ดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์เขาได้ยินคนตาดีกล่าวอยู่ว่า
ท่านผู้เจริญ ผ้าขาวเนื้อดี สะอาด
ไม่มีมลทิน งดงามนักหนอบุรุษตาบอดนั้นก็เที่ยวแสวงหาผ้าขาว
บุรุษคนหนึ่งลวงเขาด้วยผ้าเก่าเปื้อนเขม่าว่า
บุรุษผู้เจริญ นี้ผ้าขาวเนื้อดี สะอาด
ไม่มีมลทิน งดงามนักสำหรับท่านบุรุษตาบอดนั้นรับผ้านั้นมาห่ม
แล้วพูดออกมาด้วยความดีใจว่า
ท่านผู้เจริญทั้งหลาย
นี้ผ้าขาวเนื้อดี สะอาด
ไม่มีมลทิน งดงามนักหนอ ดังนี้…
มาคัณฑิยะ
ท่านจะสำคัญความข้อนี้ว่าอย่างไร
บุรุษตาบอดแต่กำเนิดนั้น เป็นผู้รู้อยู่เห็นอยู่
แล้วรับเอาผ้าเก่าเปื้อนเขม่านั้นมาห่ม
และพูดออกมาด้วยความดีใจว่าท่านผู้เจริญทั้งหลาย
นี้ผ้าขาวเนื้อดี สะอาด
ไม่มีมลทิน งดงามนักหนอ ดังนี้
หรือว่าเขาพูดอย่างนั้นเพราะเชื่อคนตาดีที่ลวงเขาข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ
บุรุษตาบอดแต่กําเนิดนั้น เป็นผู้ไม่รู้ไม่เห็น
แล้วก็รับเอาผ้าเก่าเปื้อนเขม่านั้นมาห่ม
และพูดออกมาด้วยความดีใจว่าท่านผู้เจริญทั้งหลาย
นี้ผ้าขาวเนื้อดี สะอาด
ไม่มีมลทิน งดงามนักหนอ ดังนี้
ที่เขาพูดเช่นนั้น
เพราะเชื่อคนตาดีที่ลวงเขาเท่านั้น
มาคัณฑิยะ
ฉันใดก็ฉันนั้นเหมือนกันที่ปริพพาชกเดียรถีย์เหล่าอื่น
เป็นคนบอดไม่มีจักษุ
ไม่รู้จักความไม่มีโรค ไม่เห็นนิพพาน
เมื่อเป็นเช่นนั้น ก็ยังมากล่าวคาถานี้ว่า
ความไม่มีโรคเป็นลาภอย่างยิ่ง
นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง ดังนี้มาคัณฑิยะ
คาถานี้เป็นคาถาที่
พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหลายในกาลก่อน
กล่าวกันแล้วว่าความไม่มีโรคเป็นลาภอย่างยิ่ง
นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง
ทางมีองค์ ๘ เป็นทางอันเกษมกว่าทางทั้งหลาย
ซึ่งเป็นเครื่องให้ถึงอมตะ ดังนี้นั้นบัดนี้ได้มากลายเป็น
คาถาของปุถุชนกล่าวไปเสียแล้ว
มาคัณฑิยะ
กายนี้แหละเป็นดังโรค
เป็นดังหัวฝี เป็นดังลูกศร
เป็นความยากลำบาก เป็นอาพาธท่านก็มากล่าวซึ่งกายนี้
ที่เป็นดังโรค เป็นดังหัวฝี เป็นดังลูกศร
เป็นความยากลำบาก เป็นอาพาธ
ว่าเป็นความไม่มีโรค เป็นนิพพานมาคัณฑิยะ
อริยจักษุสำหรับจะรู้จักความไม่มีโรค
จะเห็นนิพพานของท่านไม่มีข้าพระองค์เลื่อมใสต่อท่านพระโคดมผู้เจริญอย่างนี้แล้ว
ขอท่านพระโคดมผู้เจริญ โปรดแสดงธรรมแก่ข้าพระองค์
โดยประการที่ข้าพระองค์จะรู้จักความไม่มีโรคและเห็นนิพพานได้…
มาคัณฑิยะ
เปรียบเหมือนบุรุษตาบอดมาแต่กำเนิด
เขาไม่อาจเห็นรูปสีดำหรือสีขาว
ไม่อาจเห็นรูปสีเขียว ไม่อาจเห็นรูปสีเหลือง
ไม่อาจเห็นรูปสีแดง ไม่อาจเห็นรูปสีชมพู
ไม่อาจเห็นพื้นที่อันสม่ำเสมอหรือขรุขระ
ไม่อาจเห็นดวงดาว ดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์
เขาได้ยินคนตาดีกล่าวอยู่ว่าท่านผู้เจริญ
ผ้าขาวเนื้อดี สะอาด ไม่มีมลทิน งดงามนักหนอ
บุรุษตาบอดนั้นก็เที่ยวแสวงหาผ้าขาวบุรุษคนหนึ่งลวงเขา
ด้วยผ้าเก่าเปื้อนเขม่าว่า
บุรุษผู้เจริญ นี้ผ้าขาวเนื้อดี สะอาด
ไม่มีมลทิน งดงามนักสำหรับท่าน
บุรุษตาบอดนั้นรับผ้านั้นมาห่มแล้วในกาลต่อมา
มิตร อำมาตย์ ญาติสาโลหิตของเขา
เชิญแพทย์ผ่าตัดผู้ชำนาญมารักษา
แพทย์นั้นทำยาอันถ่ายโทษในเบื้องบน
ถ่ายโทษในเบื้องล่าง ยาหยอด ยากัดและยานัตถุ์
เขาอาศัยยานั้นแล้วจึงมองเห็นได้
ชำระตาให้ใสได้ พร้อมกับการที่มีตาดีขึ้นนั้นเขาย่อมละความรักใคร่พอใจ
ในผ้าเนื้อเลวเปื้อนเขม่าเสียได้
เขาจะพึงเบียดเบียนบุรุษที่ลวงเขานั้น
โดยความเป็นศัตรู โดยความเป็นข้าศึก
และจะสำคัญว่าควรปลงชีวิตบุรุษนั้นด้วยความแค้น
โดยกล่าวว่าท่านผู้เจริญทั้งหลาย
เราถูกบุรุษนี้คดโกง หลอกลวง ปลิ้นปลอก
ด้วยผ้าเนื้อเลวเปื้อนเขม่ามานานหนักหนอ
โดยหลอกเราว่า บุรุษผู้เจริญ
นี้แหละเป็นผ้าขาวเนื้อดี
เป็นของงดงามปราศจากมลทิน
เป็นผ้าสะอาดสำหรับท่าน ดังนี้
มาคัณฑิยะ
ฉันใดก็ฉันนั้นเหมือนกันถ้าเราแสดงธรรมแก่ท่านว่า
อย่างนี้เป็นความไม่มีโรค
อย่างนี้เป็นนิพพาน ดังนี้ท่านจะรู้จักความไม่มีโรค จะพึงเห็นนิพพานได้
ก็ต่อเมื่อท่านละความกำหนัดด้วยอำนาจความพอใจ
ในอุปาทานขันธ์ทั้ง ๕ เสียได้
พร้อมกับการเกิดขึ้นแห่งจักษุของท่าน…
อนึ่ง ความรู้สึกจะพึงเกิดขึ้นแก่ท่านว่า
ท่านผู้มีอายุทั้งหลาย
เราถูกจิตนี้คดโกง หลอกลวง
ปลิ้นปลอกมานานนักหนอ
จึงเราเมื่อยึดมั่น ก็ยึดมั่นเอาแล้ว
ซึ่งรูป ซึ่งเวทนา ซึ่งสัญญา
ซึ่งสังขาร และซึ่งวิญญาณ นั่นเทียวเพราะความยึดมั่นของเรานั้นเป็นปัจจัย จึงมีภพ
เพราะมีภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติเพราะมีชาติเป็นปัจจัย
ชรามรณะ โสกะปริเทวะ ทุกขะโทมนัส
อุปายาสะทั้งหลายจึงเกิดขึ้นครบถ้วนความเกิดขึ้นพร้อมแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้
ย่อมมีด้วยอาการอย่างนี้ ดังนี้
( บาลี – ม. ม. ๑๓/๒๘๑-๒๘๕/๒๘๗-๒๙๐ )
เทียบเคียงพระไตรปิฎกบาลีสยามรัฐ กดที่นี้